همه ما از عادات بد زندگی مان مطلع هستیم و میدانیم این عادات ممکن است به ما آسیب وارد کنند. مثلا عاداتی مثل خوردن غذای نامناسب، مصرف بیش از اندازه الکل، سیگار کشیدن، عدم ورزش و … جزء عاداتی بدی هستند که همه ی ما از عواقب آنها آگاهیم اما طبق مطالعه دانشمندان مرکز کنترل و پیشگری از بیماری ها در ایالات متحده، در سال ۲۰۰۰ این عادات علت اصلی نیمی از مرگ میر های این منطقه بودند. اگر ما می دانیم که این عادات برای سلامتی ما مضرر است، پس چرا آنها را ادامه می دهیم؟؟ چرا در برابر این عادت بد نمی توانیم ایستادگی کنیم و آنها را کنار بگذاریم؟؟
“آرامش” یکی از پاسخ های مهم و اساسی به این سوال است. عادات های بعد ما را آرام می کنند، در ابتدا ما کاری را انجام می دهیم که با آن احساس راحتی بیشتری داریم، هر کاری که انجام می دهیم یک هدف پنهان در آن نهفته است، و شایع ترین این اهداف احساس راحتی و لذت از کار مورد نظر است، مغز ما پاداش را دوست دارد، و “پاداش” به نوعی با احساس راحتی در آمیخته است و موجب آزاد شدن دوپامین و یا هورمون احساس خوب می شود. بنابراین مغز به ما دستور می دهد تا با انجام کارهایی این احساس آرامش و خوب را در آن به وجود بیاوریم که یکی از این اعمال، انجام عادات بدی مثل غذا خوردن بیش از اندازه است. این اعمال و عادات ناپسند در “منطقه امن” ذهن ما قرار دارند ومغز هیچ وقت خروج از این منطقه را دوست ندارد. بنابراین ترک این عادات دشوار است اما غیرممکن نیست.
وقتی شما در زمان های استراحت در بین کارتان، سیگار می کشید، مغز سیگار کشیدن را نوعی فراغت از کار و استراحت تلقی می کند. و یا وقتی در پایان هفته بعد از چند روز کار مداوم و سخت با دوستانتان جمع می شوید و الکل مصرف می کنید، ذهن نوشیدن الکل را با استراحت و احساس راحتی مرتبط می کند، در این حالت عادت بد شما به یک پاداش برای بدن تان تبدیل می شود و مغز از آن به عنوان یک کار خوب و پاداش یاد می کند و دوست دارد همیشه آن را تکرار کند.
هر فرد عادات بد مخصوص به خود را دارد، ذهن ما با دیدن این صحنه ها و عادات بد اطرافیانمان، آن را می پذیرد. اگر تعداد زیادی از اطرافیان ما این کارها را انجام دهند ذهن ما این طور برداشت می کند که انجام این کار برای ما نیز مضرر نیست. عادات بد اجتماعی بسیار رایج هستند، سیگار کشیدن، خوردن غذای پرچرب فستفودی، و ورزش های جسته و گریخته از جمله این عادات است که ذهن ما می توان از آنها تاثیر بپذیرد. این کار باعث می شود ما به صورت درونی این عادات را قبول کنیم و آنها را منطقی بدانیم. و خودمان را با جمله های فریب دهیم. جمله های مانند :” از هفته آینده ترک خواهم کرد”. “این آخرین باری است که این کار را انجام می دهم”. این توجیحات لحظه ای ما را وادار به این کار می کند و بعد از مدت ها می فهمیم که ما هر روز به این عادات بد مشغول بوده ودیگر ترک آن برای ما دشوار است. برخی از ما برای عقلانی نشان دادن این رفتارها، نمونه ها و مصادیقی را مثال می زنیم. مثلا با خود می گوییم : “پدربزرگ من هر روز سیگار می کشید و ۹۰ سال عمر کرد”، در واقع ذهن ما دوست دارد شواهدی را پیدا کند که تصمیمات ما را خوب و عقلانی نشان دهد.
با این حال اکثر مردم عواقب ناشی از این عادات را می دانند. هشدارهایی در مورد عواقب سیگار و ابتلا به سرطان را می شنوند، حتی این هشدارها برروی پاکت های سیگار نوشته شده و فرد در هربار خرید، با آن مواجه می شود. در تلویزیون و رادیو عواقب این عادات ناپسند به نمایش گذاشته می شود، عواقبی مانند بیماری های خطرناک مانند سرطان، بیماری های پوستی، افسردگی، افزایش مشکلات فیزیکی بعد از گذشت زمان،… بسیاری از این عواقب به تدریج رخ می دهند و ما شاید متوجه آنها نشویم. اما این نکته را به یاد داشته باشید که تصمیمات و کارهایی که امروز انجام می دهیم می تواند سلامتی فردای ما را تضمین کند، در واقع ما با اعمالمان در حال نوع سرمایه گذرای بلند مدت در دروان پیری و میانسالی هستیم.
حال که با این عادات به ظاهر شیرین، اما بسیار تلخ آشنا شدیم، چگونه می توانیم آنها را کنار بگذرایم. ترک عادات بسیار سخت است اما غیرممکن نیست. این کار ممکن است به مغز استرس وارد کند اما با برنامه ریزی ذهنی می توانید این عادات را کنار بگذاریم. در ابتدا باید عادات بد و خود را بشناسید و بدانید در چه زمانی این کارها را انجام می دهید. آیا واقعا این کاری که انجام می دهید از روی عادت است؟ یعنی برای انجام آن به صورت ناخواداگاه عمل می کنید؟
درمرحله دوم این تعهد و عزم و اراده را در خود به وجود بیاورید که قصد ریشه کنی این عادات ناپسند را دارید. شما می دانید چه شرایطی باعث می شود که این کار را انجام دهید پس از آن موقعیت دوری کنید. با خود بیاندیشید چه کار مثبتی را می توانید جایگزین آن کنید. مثلا شما در میان وعده هایتان چیپس و پفک می خورید و ذهن شما این غذا را به عنوان پاداش تلقی می کند. می توانید با یک میان وعده سالمتر، این کار را تغییر دهید و به مغز فرصت دهید تا خوراکی سالم تری را به عنوان پاداش و منبع آرامش برای شما تثبیت کند. در ابتدا تعداد دفعاتی که این مواد را مصرف می کنید را کم کنید.
مغز شما بعد از مدتی با این اعمال سازگار می شود و سیستم پاداش خود را به روش دیگری تنظیم خواهد کرد تا عادت خوب جایگزین عادت بد سابق شما شود. همه چیز از درون شما شروع می شود پس به روش جدید و مثبت فکر کنید و مسیر زندگی تان را به سمت سلامتی بیشتر سوق دهید.