کبد چرب یک بیماری رایج است که اصولاً از سبک زندگی اشتباه به وجود می‌آید، به‌احتمال زیاد شما در تغذیه خود دقت نمی‌کنید و یا در طول هفته ساعاتی را به ورزش اختصاص نمی‌دهید. بنابراین بهترین درمان برای بیماری کبد چرب، ورزش و تغذیه مناسب، و رسیدن به وزن استاندارد است.
در تغذیه، بهتر است از چربی‌های سالم، آنتی‌اکسیدان‌ها و کربوهیدرات‌های پیچیده استفاده کنید. در این قسمت به‌صورت اختصاری تعدادی از مواد غذایی مفید برای درمان کبد چرب را ذکر می‌کنیم:
- ماهی، اسیدهای چرب امگا ۳ در ماهی
- میوه‌ها
- دانه‌ها، آجیل (به‌خصوص گردو)، دانه‌های کتان و روغن کتان
- روغن‌زیتون، روغن‌های گیاهی
- سبزی‌ها
کبد چرب چیست و چرا به وجود می‌آید؟
کبد همه انسان‌ها اندکی چرب است، اما اگر درصد چربی کبد شما به ۵ تا ۱۰ درصد برسد شما به کبد چرب مبتلا هستید وقتی شما مواد غذایی مصرف می‌کنید؛ تمام این مواد چه مواد غذایی جامد و چه نوشیدنی‌ها از صافی کبد عبور می‌کنند. کبد مواد غذایی مفید و سالم را دریافت کرده و به سایر ارگان‌ها می‌فرستد، سایر مواد مضر در کبد می‌مانند.
کبد یکی از اعضای مهم بدن بوده که به انسولین وابسته است. به‌طور کلی عملکرد کبد به میزان انسولین خون و حساسیت آن به انسولین بستگی دارد. وقتی شما غذا مصرف می‌کنید، سطح گلوکوز در خون شما زیادتر می‌شود، این عمل باعث می‌شود تا پانکراس انسولین ترشح کند، انسولین سیگنال‌های لازم برای جذب گلوکز خون را ایجاد می‌کند و هنگامی که سطح گلوکز در خون بالا باشد، کبد با جذب گلوکز اضافی و تبدیل آن به گلیکوژن به پیام انسولین پاسخ می‌دهد. همچنین هنگامی که سطح گلوکز خون پایین بیاید، کبد گلوکز را دوباره به جریان خون می‌فرستد. مقاومت به انسولین در کبد سبب می‌شود که پیام‌های هورمونی برای فرستادن گلوکز به خون نادیده گرفته شود، سطح قندخون بالا رود و احتمال تجمع چربی در کبد افزایش یابد.
افراد دارای کبد چرب اصولاً در برابر انسولین مقاومت می‌کنند، بدن آن‌ها انسولین تولید می‌کند اما این کار به‌خوبی انجام نمی‌گیرد، درواقع گلوکز در کبد باقی می‌ماند و کبد آن را به چربی تبدیل می‌کند. البته برخی از چربی‌ها و مواد در رژیم غذایی می‌توانند حساسیت شما به انسولین و توانایی استفاده از آن را بهبود ببخشد، درنتیجه سلول‌ها شما گلوکز را مصرف کرده و کبد دیگر نمی‌تواند گلوکز را به چربی تبدیل کند.
چند نوع بیماری کبد چرب داریم؟
سه نوع کبد چرب وجود دارد، کبد چرب غیرالکلی، کبد چرب الکلی و کبد چرب بارداری. بیماری کبد چرب غیرالکلی زمانی رخ می‌دهد که کبد در تجزیه چربی‌ها دچار مشکل می‌شود و با تجمع چربی در بافت‌های کبد، فرد دچار کبد چرب می‌گردد. در بیماری کبد چرب الکلی، کبد با مصرف زیاد الکل صدمه دیده و قادر به شکستن چربی‌ها نیست. کبد چرب بارداری بسیار نادر است، در این بیماری تجمع چربی در هنگام بارداری می‌تواند خطراتی جدی هم برای مادر و هم برای جنین داشته باشد.
چگونه متوجه شویم به کبد چرب مبتلا هستیم یا نه؟
بیماری کبد چرب ممکن است سال‌های سال در بدن شما وجود داشته باشد، اما هیچ گونه عوارضی از خود بروز ندهد، و زمانی متوجه شوید که اوضاع سلامتی شما اندکی درخطر است. اما به‌طور کلی برخی از علائم ظاهری می‌تواند نشان‌دهنده وجود بیماری کبد چرب باشد. به یاد داشته باشید که شما باید دسته کم چند مورد از علائم زیر را باهم داشته باشید و صرفاً به دلیل خستگی و انرژی کم نمی‌توان شما را مشکوک به بیماری کبد چرب دانست.
علائم ظاهری در بیمارانی که به کبد چرب مبتلا هستند:
- خستگی و انرژی کم
- ضعف عمومی در بدن
- از دست دادن ناگهانی وزن
- بی‌اشتهایی
- مسائلی مانند حافظه ضعیف، عدم تمرکز، سردرگمی
- حالت تهوع
- درد در قسمت فوقانی شکم
- قرمزی پوست یا زردی چشم
درصورتی‌که علائم زیر با افزایش سن در شما رخ داد، و یا اگر فرد چاقی هستید و یا از بیماری دیابت رنج می‌برید، بهتر است به یک پزشک مراجعه کنید. علاوه بر این درصورتی‌که به هپاتیت به‌خصوص هپاتیت نوع سی مبتلا هستید و یا داروهای متعددی را مصرف می‌کنید، احتمال ابتلا به بیماری‌های کبدی در شما زیادتر می‌شود. بنابراین درصورتی‌که در شرایط فوق هستید؛ به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا نادیده گرفتن آن ممکن است در مراحل بعدی به بیماری‌های کبدی پیشرفته و نارسایی کبد منجر شود.
راه‌های خانگی درمان کبد چرب
بهترین راه برای عدم ابتلا به بیماری کبد چرب و یا جلوگیری از پیشرفت آن، زندگی سالم است.
از آنجا که علائم کبد چرب در مراحل ابتدایی مشاهده نمی‌شوند، بنابراین شما بنا را بر این موضوع بگذارید، که به کبد چرب مبتلا هستید و قبل از بروز یا پیشرفت آن با یک زندگی سالم به‌سلامت کبد و بدنتان کمک کنید. در این قسمت چند راهکار خانگی برای جلوگیری از ابتلا به کبد چرب و یا جلوگیری از پیشرفت این بیماری ذکرشده است
نوشیدنی‌های الکلی ننوشید:
الکل عامل اصلی یکی از بیماری‌های کبد چرب است، اما در هر دو مورد می‌تواند شرایط را بدتر کند. بنابراین تا حد امکان از خوردن نوشیدنی‌های الکلی اجتناب کنید. بدن زنان نسبت به مردان ضعیف‌تر است و آن‌ها باید به میزان بسیار کمتری نوشیدنی الکلی مصرف کنند.
ورزش:
کبد چربی که از الکل به وجود نیامده است را می‌توان از طریق ورزش و فعالیت بدنی کنترل کرد. این فعالیت می‌تواند وزن شما را کم کند و درنتیجه بیماری کبد چرب شما را بهبود ببخشد.
غذای سالم بخورید:
غذای سالم می‌تواند به‌تناسب اندام و وزن مناسب شما کمک کند و درنتیجه مانع از ابتلا به بیماری کبد چرب شده و یا روند پیشرفت بیماری را کند کرده و درنهایت آن را از بین ببرد. در این قسمت با چند مورد از تغذیه سالم برای درمان کبد چرب آشنا می‌شویم:
مصرف غذاهای چرب مغذی
بهتر است از رژیم غذایی خود از ویتامین‌های D و ویتامین E استفاده کنید. این مواد می‌توانند مانع از بروز بیماری کبد چرب شوند.
فیبر رژیمی مصرف کنید:
فیبر یک ماده شناخته شده برای درمان دیابت و همچنین کاهش وزن است. با مصرف فیبر و کاهش وزن می‌توانید خطر ابتلا به بیماری کبد چرب را کاهش دهید.
نشاسته مقاوم مصرف کنید.
این نشاسته‌ها درواقع کربوهیدرات‌هایی هستند که می‌توانند به‌تناسب اندام کمک کنند و جایگزین مناسبی برای کربوهیدراتی است که تنها باعث افزایش وزن می‌شوند و درنتیجه خطر ابتلا به کبد چرب و دیابت را زیادتر می‌کنند. جو، برنج پخته قهوه‌ای، حبوبات، نشاسته سیب‌زمینی، سیب‌زمینی پخته و سرد، موز سبز، آرد ذرت، … ازجمله نشاسته‌های مقاوم هستند.
در رژیم غذایی خود از چربی‌های سالم استفاده کنید
چربی‌های سالمی مانند تخم‌مرغ، روغن نارگیل، کره بادام زمینی، روغن کنجد و روغن‌زیتون ازجمله چربی‌های مفید و سالم هستند که به درمان کبد چرب کمک می‌کنند.
اجتناب از خوردن قندهای فراوری‌شده
خوردن بیش‌ازاندازه این مواد قندی می‌تواند منجر به افزایش وزن، افزایش کلسترول، چاقی و افزایش احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ شود. همه این موارد می‌تواند بیماری کبد چرب را تشدید نماید.
در رژیم غذایی خود از میوه‌ها و سبزی‌های مناسب برای کبد استفاده کنید.
آواکادوو، سیب سبز، گریپ فروت، لیموترش، کنگر فرنگی، موز، خربزه و طالبی، کلم، چغندر، رزماری و … از انواع میوه‌ها و سبزی‌هایی هستند که برای کبد بسیار مفید می‌باشند.
مثال‌هایی از تغذیه‌های خانگی برای از بین بردن بیماری کبد چرب
۱. لیمو: لیمو با توجه به آنزیم‌هایی که در خود دارد به سم‌زدایی کبد کمک می‌کند، ترکیبات موجود در لیموترش باعث تحرک آنزیم‌های کبدی می‌شود و درنتیجه به سم‌زدایی بدن توسط کبد کمک می‌کند. اسیدسیتریک باعث افزایش تولید صفرا در کبد شده و در سم‌زدایی نقش مؤثری دارد.
دستورالعمل: درون آب ولرمی مقداری لیموترش اسلاید شده بریزید و روزانه آن را با فواصل منظم مصرف کنید. علاوه بر این می‌توانید آب لیموترش را با مقداری آب رقیق کرده و مصرف نمایید.
۲. سرکه سیب: یکی از مؤثرترین مواد طبیعی که به کاهش چربی و همچنین درمان کبد چرب کمک می‌کند، سرکه سیب است. علاوه بر این باعث کاهش وزن می‌شود.
چگونگی مصرف: در یک لیوان آب گرم یک قاشق غذاخوری سرکه سیب اضافه کنید. درصورتی‌که طعم آن را دوست ندارید می‌توانید از عسل به‌عنوان شیرین‌کننده بهره ببرید. این محلول را دو بار در روز قبل از غذا مصرف نمایید.
۳. چای سبز: این ماده یکی از داروهای مؤثر برای افراد مبتلا به کبد چرب غیرالکلی است. چای سبز حاوی کاتچین‌ها است که به کاهش نفوذ چربی در کبد کمک می‌کند و درنهایت باعث بهبود عملکرد کبد خواهد شد.
روش مصرف: برای مصرف آن می‌توانید از کپسول‌های مورد نظر در زیر نظر پزشک استفاده کرده و یا روزی سه لیوان چای سبز بنوشید.
۴. چای قاصدک: چای قاصدک یک ماده قوی برای سم‌زدایی کبد است، و با مصرف آن می‌توانید میزان تجمع چربی در کبد را کاهش دهید.
هشدار: اگر باردار هستید یا از بیماری دیابت رنج می‌برید چای قاصدک مصرف نکنید.
روش مصرف: یک قاشق چای خوری ریشه خشک شده قاصدک را در یک فنجان آب گرم بریزید. ۸ دقیقه صبر کنید و سپس آن را فشار داده و از صافی عبور دهید. برای طعم بهتر می‌توانید از عسل استفاده کنید. این نوشیدنی را دو بار در روز میل کنید.
۵. زردچوبه: زردچوبه به دلیل وجود آنتی اکسیدان هایی که در آن وجود دارد، می‌تواند به درمان بیماری‌های کبدی کمک کند و توانایی هضم چربی بدن را افزایش دهد.
روش مصرف: یک چهارم قاشق چای خوری زردچوبه ارگانیک را به آب گرم یا شیر گرم اضافه کرده و بنوشید.
۶. میوه پاپایا: این میوه چربی اضافی بدن به‌خصوص در کبد را از بین می‌برد. در علوم طبی، میوه پاپایا و دانه پاپاپا هر دو برای درمان کبد چرب مفید است.
مصرف: مصرف این ماده به‌صورت دانه و یا میوه آن برای کبد چرب مفید است.
۷. آمُله، انگور فرنگی هندی: این انگورها یک منبع غنی از آنتی اکسیدان و موادی برای سم‌زدایی بدن و کبد است.
مصرف: یک قاشق چای خوری پودر انگور خشک شده را در آب گرم بریزید و مصرف کنید و یا روزانه ۳ تا ۴ دانه آمله خام بخورید
البته در صورت مراجعه به پزشک، با صلاح‌دید او می‌توانید برخی اقدامات زیر را انجام دهید:
مثلاً اگر داروهای زیادی مصرف می‌کنید، می‌توانید با قطع این داروها زیر نظر پزشک، کبد چرب را درمان کنید. چون برخی از این داروها باعث پیشرفت بیماری کبد چرب خواهد شد. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که مصرف داروهای دیابتی، می‌تواند به درمان بیماری کبد چرب کمک کند، بااین‌حال تحقیقات بیشتری در این زمینه احتیاج است و نمی‌توان با اطمینان این نظریه را اعلام کرد.