هوش مصنوعی (AI) درواقع فرایند یادگیری ماشین‌ها از تجربیات، تطبیق آن با ورودی‌های جدید و انجام وظایف است. درواقع ماشین‌ها سعی می‌کنند مانند انسان رفتار کنند. در هوش مصنوعی ماشین می‌تواند توانایی درک، کشف معانی، تعمیم دادن یا یادگیری از تجارب گذشته را داشته باشد.
از دهه ۱۹۴۰ که کامپیوترهای دیجیتال برای انجام وظایف پیچیده برنامه‌ریزی شدند؛ توانستند با مهارت‌های خود اعمالی مانند کشف قضایای ریاضی را انجام دهند. کم‌کم این پیشرفت‌ها بیشتر و بیشتر از قبل شد و اکنون به مرحله قابل‌ستایشی رسیده است. بااین‌حال و باوجود پیشرفت‌های گسترده‌ای که درزمینهٔ سرعت پردازش کامپیوتری صورت گرفته و ظرفیت حافظه آن به حداکثر رسیده است؛ هنوز هیچ برنامه‌ای نتوانسته انعطاف‌پذیری ذهن انسان را داشته باشد.
امروزه دستیارهای صوتی مجازی و ماشین‌های بدون سرنشین نمونه‌های مشخصی از هوش مصنوعی هستند که باعث شده‌اند دید انسان‌ها نسبت به این دانش وسیع‌تر شود. البته تشخیص چهره، جست‌وجو در اینترنت و راندن ماشین‌های بدون سرنشین قابلیت‌های محقق شده این ماشین‌ها به‌حساب می‌آیند و دانشمندان به دنبال آن هستند که هوش مصنوعی را به درجه‌ای برسانند که سیستم‌ها بتوانند همانند انسان فکر کنند، شطرنج‌بازی کنند و معادلات جدید را حل نمایند.
هوش انسان تنها یک ویژگی مشخص نیست بلکه ترکیبی از توانایی‌های متعدد است که در قالب یک رفتار ظهور می‌کند. هوش مصنوعی درواقع بر روی مجموعه‌ای از معیارهای هوش متمرکز است؛ معیارهایی مانند یادگیری و استدلال، حل مسئله، ادراک و استفاده از زبان. تمامی آدم‌ها از این توانایی‌هایی برخوردارند؛ پس تمامی آن‌ها هوشمند هستند. اگر سیستم کامپیوتری بتواند این قابلیت‌ها را داشته باشد آن سیستم هوشمند است.
یادگیری
اشکال مختلفی از یادگیری وجود دارد که ساده‌ترین آن یادگیری به‌وسیله آزمون‌وخطا است. مثلاً سیستمی که شطرنج‌بازی می‌کند می‌تواند حرکت‌هایی را به خاطر بسپارد که منجر به مات شدن طرف مقابل می‌شود و در بازی‌های بعدی در صورت شرایط مشابه آن را انجام دهد. این نوع یادگیری آسان است و به آسانی در سیستم کامپیوتری اجرا می‌شود. اما آنچه اهمیت دارد مسئله تعمیم است. تعمیم درواقع استفاده از تجربه گذشته در موقعیت‌های مشابه می‌باشد.
حل مسئله
حل مسئله درواقع جست‌وجوی سیستماتیک در بین طیف وسیعی از اقدامات برای رسیدن به هدف است. روش‌های حل مسئله ممکن است منجر به هدف خاص و یا هدف کلی شوند. در هدف خاص شما یک مشکل خاص دارید؛ اما هدف کلی در مورد مشکلات متنوعی کاربرد دارد. یکی از روش‌های عمومی در هوش مصنوعی تحلیل بینایی است که از طریق کاهش و افزایش، تفاوت بین وضعیت فعلی و هدف نهایی سنجیده می‌شود.
ادراک
در ادراک محیط توسط سیستم، از ارگان حسی مختلفی استفاده می‌شود و اشیا موجود در محیط تجزیه‌وتحلیل خواهند شد. مثلاً سیستم‌های دارای هوش مصنوعی از ادراک خود برای تشخیص و شناسایی افراد و یا وسایل نقلیه آن‌ها استفاده می‌کنند.
زبان
زبان یک سیستم سرشار از نمادها است که سمبل‌ها در آن دارای یک سری معانی قراردادی هستند. در این راستا زبان‌های بسیار زیادی در سیستم‌های هوش مصنوعی به کار گرفته شده‌اند.
انواع هوش مصنوعی
هوش مصنوعی از زمان پیدایش تا کنون پیشرفت‌های زیادی داشته و درزمینه‌های مختلفی به کار گرفته شده است. برخی از این سیستم‌ها دارای هوش مصنوعی ابتدایی بوده و برخی به‌صورت کاملاً پیشرفته عمل می‌کنند. در این قسمت به انواع هوش‌های مصنوعی می‌پردازیم و آن‌ها را به‌صورت مختصر شرح می‌دهیم؛ برخی مراحل پیشرفته هوش مصنوعی هنوز محقق نشده است:
هوش مصنوعی واکنشی: این نوع هوش مصنوعی ساده‌ترین نوع آن است که سیستم بر اساس چیزی که می‌بیند از خود واکنش نشان می‌دهد. این سیستم قابلیت استفاده از تجارب قبلی خود را ندارد.
هوش مصنوعی با حافظه محدود: این نوع سیستم مقداری از اطلاعات گذشته را به خاطر سپرده و از آن استفاده می‌کند. البته این حافظه محدود است و عملکردهای آن از پیش تعیین‌شده خواهد بود؛ مانند ربات‌های پاسخگو در کانال‌های تلگرامی.
هوش مصنوعی با نظریه ذهنی: این نوع سیستم توانایی درک افکار را دارد و قادر است انگیزه‌ها، احساسات، مقاصد، توقعات انسان را درک کرده و با او ارتباط برقرار کند. علم در حال پیشرفت در این زمینه است.
هوش مصنوعی خودآگاه: این نوع سیستم حالت تکامل‌یافته سیستم قبلی است که از حالات درونی خودآگاه است و می‌تواند احساسات را پیش‌بینی و آن‌ها را تحلیل کند. این نوع سیستم‌ها درواقع نسل آینده سیستم‌های هوشمند هستند که فعلاً در قالب فیلم‌ها و انیمیشن‌ها قابل رویت می‌باشد.
کاربردهای هوش مصنوعی
هوش مصنوعی می‌تواند در بسیاری از زمینه‌ها اجرا شده و باعث پیشرفت و افزایش کارایی شود. در این قسمت به برخی از فواید و زمینه‌های کاربردی هوش مصنوعی اشاره می‌کنیم:
یکی از کاربردهای مهم آن استفاده در بخش تولید است که با استفاده از داده‌هایی که از اینترنت اشیا به دست می‌آورد؛ اطلاعات را آنالیز کرده و می‌تواند درزمینه‌های مختلف مانند میزان تقاضا، مقدار تولید، مواد اولیه و بسیاری از قسمت‌های دیگر نتایج مفیدی را ارائه دهد.
هوش مصنوعی در بخش سلامت می‌تواند به‌عنوان دستیارهای سلامت شخصی عمل کرده و در روند زندگی کمک کنند. مثلاً به شما یادآوری کنند در چه ساعتی وقت دکتر دارید و یا در چه زمانی باید قرص خود را مصرف کنید و در مورد تغذیه‌تان نظر داده و تغذیه سالم و متناسب با شرایط بدنی‌تان را پیشنهاد می‌دهند.
شما حتی می‌توانید از این سیستم‌ها مجهز به هوش مصنوعی در خانه خود استفاده کرده و در روند کارهای روزانه‌تان از آن‌ها کمک بگیرید. مثلاً در سیستم امنیتی خانه از کامپیوترهایی با هوش مصنوعی استفاده شده که این سیستم‌ها می‌توانند تفاوت شخصی که از درب و شخصی که از پنجره وارد خانه شده را تشخیص دهند و زنگ هشدار را به صدا دربیاورند.
شما در گوشی‌های هوشمند و لپ‌تاپ‌ها نیز این هوش مصنوعی را به‌خوبی مشاهده می‌کنید، امروزه برندهای مختلف سعی می‌کنند در سیستم و نرم‌افزارهای خود این قابلیت‌های هوشمند را قرار دهند. به‌طور مثال در سیستم پخش موسیقی آنلاین اسپاتیفای قابلیت هوش مصنوعی در نظر گرفته شده تا علایق شما را شناسایی کرده و در مراجعه‌های بعدی این آهنگ‌ها را به شما پیشنهاد دهد.
علاوه بر این، قابلیت‌های هوشمند در قسمت‌های مختلفی مانند خودروسازی، بازاریابی و مبادلات مالی، امنیت داده‌ها، جلوگیری از تقلب و بسیاری از زمینه‌های دیگر استفاده می‌شود که کاربردی است.
آیا هوش مصنوعی خطرناک است؟
وقتی مردم از وجود ربات‌ها و ماشین‌های هوشمند مطلع شدند، از پیشرفت تکنولوژی بسیار خوشحال و خرسند بودند. اما به‌مرور با پیشرفت این فناوری‌ها و بروز کامپیوترهایی که رفتارهای انسانی را با دقت و سرعت بیشتری انجام می‌داد دچار ترس و اضطراب شدند. برخی از آن‌ها معتقد بودند که ” به‌زودی ربات‌ها در جهان مسلط شده و به‌عنوان رئیس انسان‌ها بر آن‌ها رهبری می‌کنند”. این جمله بیشتر شبیه به طنز است؛ اما وقتی در آن دقیق‌تر می‌شویم و به پیشرفت‌های گوناگون درزمینهٔ هوش مصنوعی رجوع می‌کنیم می‌بینیم این جمله دور از واقعیت نیست!!!
همه ما به این مسائل فکر کرده‌ایم و تا حدودی در مورد آن نگرانی‌هایی داریم. در این راستا فیلم‌های علمی تخیلی معروفی درزمینهٔ هوش مصنوعی پخش شده‌اند، فیلم‌هایی مانند A Space Odyssey در سال ۲۰۰۱ و Avengers: Age of Ultron سال ۱۹۶۸ که در آن کارگردان فیلم بسیار فراتر رفته و در نهایت بردگی انسان‌ها را به نمایش می‌گذارد که زیر سلطه این ربات‌ها، نسل انسان‌ها منقرض خواهد شد.
تعارض بین انسان و هوش مصنوعی در محافل مختلفی مانند فستیوال AMC مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در بخش جدید مخالفان بسیار زیادی در مورد این انسان‌های مصنوعی وجود دارند و با ترس، نفرت و سوءظن در مورد هوش مصنوعی حرف می‌زنند و پیشرفت این ربات‌ها را برای انسان و جامعه انسانی خطرناک می‌دانند.
در دنیای واقعی همه انسان‌ها باهوش مصنوعی موافق نیستند و آن را با آغوش باز قبول نمی‌کنند. مخالفان هوش مصنوعی به دو دسته تقسیم می‌شوند، عده‌ای اعتقاد دارند که پیشرفت‌های موجود در این زمینه روزی به تکامل می‌رسد و این ربات‌ها به جهان و هستی حکومت می‌کنند. عده‌ای دیگر نیز معتقدند این پیشرفت‌ها ممکن است به دست افراد بد بیفتد و از آن در راستای اهداف شرورانه و نابودی انسان‌ها بهره ببرند.
محققان و دانشمندان، تسلط ربات‌ها به بشریت را غیرممکن می‌دانند و این تصور را اشتباه خوانده و رد می‌کنند. ازنظر آن‌ها هوش مصنوعی در چارچوب خاص و محدودی حرکت می‌کند که الگوریتم‌های آن از پیش تعیین‌شده است و ربات تنها این رفتارها را تکرار خواهد کرد، اما استفاده از این هوش در راستا اهداف نامناسب و خطرناک می‌تواند برای جهان و جامعه انسانی خطرناک باشد.