بازاریابی شبکه‌ای یا همان نتورک مارکتینگ یک نوع بازاریابی چند سطحی است که در آن افراد به‌صورت هرمی به فروش محصولات شرکت می‌پردازند. افرادی که در این نوع بازاریابی شرکت می‌کنند معمولاً حقوق خود را به‌صورت کمسیون دریافت خواهند کرد. درواقع افردای که در این هرم قرار دارند درصورتی‌سود دریافت می‌کنند که محصولاتی را به فروش برساند. در کنار آن هر فرد می‌تواند افراد دیگری را به‌صورت زیرمجموعه وارد کند تا به‌واسطه فروش محصولات توسط این افراد سودی نیز نصیب او شود. در این سیستم مصرف‌کنندگان می‌توانند فروشنده نیز باشند و خانواده و دوستان نیز در نقش مشتریانی هستند که با خرید از فرد، کمسیون آن را افزایش می‌دهند و این چرخه ادامه‌دار خواهد بود. بنابراین این شبکه انسانی به‌صورت تصاعدی گسترده‌تر می‌شود.
بازاریابی شبکه‌ای به‌عنوان یک نوع فروش مستقیم (خریدوفروش کالا و یا خدمات شخصی) در نظر گرفته می‌شود که کانال فروش خود را مبتنی بر شبکه‌های انسانی و اجتماعی قرار داده است و ممکن است به نام‌های متنوعی مانند بازاریابی چند سطحی، بازاریابی سلولی، بازاریابی واسطه‌ای، بازاریابی مستقیم مصرف‌کننده و … شناخته شود. در این بازاریابی فرد با مهارت کم اما انرژی و پشتکار زیاد می‌تواند کسب‌وکار سودآوری را به وجود بیاورد.
این نوع شبکه بازاریابی به‌صورت چند سطحی فعالیت می‌کند:
- یک سطحی: که در آن فرد تنها از روی فروش محصولات و خدمات به‌صورت شخصی کسب درآمد دارد.
- دوسطحی: شخص علاوه بر فعالیت‌های شخصی خود در خصوص فروش کالا و خدمات، فرد دیگری را وارد سیستم می‌کند تا او نیز به‌صورت مستقل کالا و خدمات را به فروش برساند. در این صورت بر اثر فعالیت‌های شخص وارد شده، کمسیونی به فرد اول می‌رسد.
- چند سطحی: همانند فعالیت‌های دوسطحی است اما افراد دیگری نیز به‌صورت سلسله مراتبی وارد می‌شوند و بر اثر فعالیت هرکدام به بالادستی آن نیز کمسیون پرداخت خواهد شد.
بازاریابی شبکه‌ای دارای ویژگی‌هایی است که در این قسمت به‌صورت اختصار به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
فروش مستقیم
در این بازاریابی به‌صورت مستقیم محصولات به فروش می‌رسد و هیچ کانال و واسطه‌ای وجود ندارد. در این صورت قیمت تمام شده کالا با توجه به سودهایی افزایش نمی‌یابد که واسطه‌ها به آن اضافه می‌کنند.
فلسفه فروش
در این بازاریابی افراد باید محصولات بیشتری به فروش برساند و برای بزرگ‌تر کردن زیرمجموعه خود افرادی زیادتری را به‌عنوان فروشنده به سیستم وارد کنند. در این صورت هم سود ناشی از فروش کالا به آن‌ها تعلق می‌گیرد و هم به‌واسطه فروش سایر اعضای زیرمجموعه، کمسیون دریافت می‌کنند.
سیستم سلسه‌مراتبی
فرض کنید فرد a شخص b را وارد سیستم کرده است، در حال حاضر شخص a هر زمان که محصولات خود را بفروشد کمسیون دریافت می‌کند و در کنار آن در هر بار فروش محصولات توسط شخص b، دوباره کمسیونی به شخص a می‌رسد. حال برای کسب درامد بیشتر شخص b نیز باید فرد دیگری به نام c را وارد مجموعه کند تا از فروش او نیز مقداری سود دریافت کند و این سلسه مراتب ادامه پیدا کرده و بزرگ‌تر می‌شود.
تبلیغات کمتر
در این نوع سیستم فروش به تبلیغات احتیاج کمتری دارید؛ زیرا فرد فروشنده به راحتی می‌تواند افراد را مجاب به خرید کند و دوستان و نزدیکان به او اعتماد دارند. تبلیغات در این تکنیک به‌صورت چهره به چهره و کلامی صورت می‌گیرد.
بدون حقوق ثابت
این شبکه مبتنی بر کمسیون است و افراد با کار و فروش بیشتر و وارد کردن نفرات زیادتر کمسیون دریافت می‌کنند. بنابراین حقوق شما در بازاریابی شبکه‌ای ثابت نیست و بسته به فعالیت و پشتکارتان ممکن است حقوق کمتر و یا بیشتری دریافت کنید.
پاسخگویی
هر فرد در این سیستم تنها به خودش پاسخگو است، هرچه فروش بیشتر شود سود بیشتری به دست می‌آید. بنابراین نیازی نیست به شخص بالادستی خود توضیح دهید. شما می‌توانید در هر ساعت از روز که راحت‌تر هستید؛ کار کنید و آن را مطابق با سایر برنامه‌های زندگی‌تان تنظیم نمایید.
بازاریابی شبکه‌ای از شرکت‌های هرمی متفاوت است
برخی افراد فکر می‌کند منظور از بازاریابی شبکه‌ای همان شرکت‌های هرمی است اما در شرکت‌های هرمی فرد تنها یک زیرمجموعه اضافه می‌کند و به‌واسطه سرمایه‌گذاری عضو جدید، کمسیون دریافت خواهد کرد. در این نوع شرکت‌ها هیچ محصول و خدماتی به فروش نمی‌رسد، اما اصل بازاریابی شبکه‌ای فروش محصولات و خدمات بدون واسطه است و شما در آن به یک فعالیت مشغول هستید و در کنار آن می‌توانید اعضای بیشتری را وارد سیستم کرده و به ازای فروش محصولات توسط آن‌ها سود بیشتری دریافت کنید.
اشباع بازار، رؤیای بازاریابی شبکه‌ای را به کابوس تبدیل می‌کند
آنچه در بازاریابی شبکه‌ای تردید ایجاد می‌کند؛ اشباع بازار است. اگر هر فرد زیرشاخه‌های خود را وارد سیستم کند و این سطوح تا ۱۰ لایه پیش رود، تعداد زیادی بازاریابی وارد سیستم می‌شود که شرکت و بازار هدف نمی‌تواند به نیازهای همه آن‌ها پاسخ دهد. علاوه بر این افراد لایه‌های پایین‌تر در هنگام عضوگیری با مشکل روبه‌رو خواهند شد و همچنین باوجود بازاریابی‌های متعدد و عرضه محصولات، به‌سختی می‌توانید محصولات خود را به فروش برسانید. بنابراین اگر در سطوح پایین یک شرکت بازاریابی شبکه‌ای هستید و شرکت مربوطه به‌اندازه کافی بزرگ و گسترده نیست، انتظار سود زیادی نداشته باشید. در این صورت هم شرکت به این تعداد بازاریاب نیاز ندارد، هم شما در عضوگیری دچار مشکل می‌شوید و هم به‌سختی می‌توانید محصولات خود را در یک بازار کوچک به فروش برسانید.
آیا بازاریابی شبکه ازنظر قانونی و شرعی در ایران قبول شده است؟
شرکت‌هایی که از طریق بازاریابی شبکه‌ای قصد فروش محصولات خود را دارند با مجوز رسمی وزارت صنعت می‌توانند شروع به کار کنند و در این صورت ازنظر قانونی برای فعالیت‌های آن ممنوعیتی وجود ندارد.
اما ازنظر شرعی بیشتر علما این نوع بازاریابی را تأیید نمی‌کنند. درواقع بیشتر علما معتقدند درصورتی‌که بازاریابی به‌صورت شبکه‌ای و زیرمجموعه‌ای نباشد و سود حاصله فقط به بازاریاب اول تعلق گیرد؛ اشکالی ندارد و در غیر این صورت مشکل‌دار است. با مراجعه به کتاب‌های چاپ شده از مرجع تقلیدتان می‌توانید به‌حکم شرعی و غیرشرعی بودن بازاریابی شبکه‌ای پی ببرید.
درصورتی‌که قصد دارید وارد یک بازاریابی شبکه‌ای شوید و از این طریق کسب درامد داشته باشید بهتر است از نکات زیر استفاده کنید:
در ابتدا باید یک شرکت معتبر پیدا کنید
انتخاب شرکت مناسب و درست اولین قدم برای ورود به سیستم بازاریابی شبکه‌ای است. بنابراین از طریق اینترنت و سایر راه‌های ارتباطی در مورد شرکت‌ها تحقیق کنید. اینکه شرکت چقدر قدمت دارد؟ فروش آن چگونه است؟ آیا در بین مردم شهرت دارد و یا به بدنامی معروف است و فعالیت‌های آن شک‌برانگیز می‌باشد.
آیا مؤسسان و مافوقان شرکت اعتبار دارند و به تخلفات و امور کلاه‌برداری متهم نشده‌اند؟ آیا محصولات این شرکت برای شما جذاب و کاربردی هستند و شما به‌عنوان مصرف‌کننده آن را انتخاب می‌کنید؟
وقتی شرکت موردنظر را پیدا کردید با چشم باز تمام جوانب را بسنجید. به یاد داشته باشید با ورود شما به سیستم شخص بالادستی حقوق و کمسیون بیشتری دریافت می‌کند و ممکن است با وعده‌های دروغین شما را فریب دهد. در نهایت قرارداد را با دقت مطالعه کنید.
از مسئول سؤال بپرسید؛ اینکه قصد فروش چه نوع محصولات و خدمتی را دارند؟ بازار هدف آن‌ها چه افرادی است؟ آیا باید ۷ روز هفته را کار کنید و یا به‌صورت اختیاری و پاره‌وقت است؟ آیا شرکت در این بازاریابی شبکه‌ای برای شما فرصت کسب‌وکار فراهم می‌کند و شما می‌توانید از این طریق اقوام و دوستانتان را وارد شبکه کنید؟ و یا افراد زیادی در اطراف شما وجود ندارند؟ آیا می‌توانید به‌سرعت محصولات را به فروش برسانید و از این راه سود به دست بیاورید؟
چگونه در بازاریابی شبکه‌ای شروع به کار کنید
در مورد محصولات و خدماتی که در بازاریابی شبکه‌ای به فروش می‌رسد مطالعه کنید. شغل شما فروش این محصولات و خدمات است و باید با اطلاعات کامل خریدار را قانع کنید. شما باید بتوانید هرگونه شک و تردید آن‌ها را پاسخ دهید، مهارت مذاکره و فروش و توانایی صحبت کردن در این نوع بازاریابی بسیار اهمیت دارد. در جلسات آموزشی و نشست‌های کمپانی شرکت کنید تا اطلاعاتتان بروز شود و مهارت‌های جدید یاد بگیرید.
شما می‌توانید از طریق رسانه‌های اجتماعی و فضای مجازی اطلاعاتی را در مورد محصولات و خدمات به‌صورت به روز منتشر کنید. در کسب‌وکار خود تعامل شخصی داشته و سعی کنید که با مشتریان در ارتباط باشید.
زیرمجموعه‌های خود را افزایش دهید
اگر می‌خواهید درامدتان در بازاریابی شبکه‌ای افزایش یابد؛ باید افراد بیشتری را به سیستم وارد کنید. افرادی که وارد سیستم می‌کنید را به‌درستی آموزش دهید زیرا موفقیت آن‌ها سود شما را بیشتر خواهد کرد. به یاد داشته باشید شما در حال ساخت تیمی هستید که با پیشرفت آن خودتان نیز پیشرفت می‌کنید.