شاید شما با برندهای مختلفی برخورد داشته‌اید که در سرتاسر جهان شعبه دارند و مشغول فعالیت هستند. این برندها چگونه هماهنگ شده‌اند و آیا محصولات و خدماتشان با کیفیت و کارایی مشابه هم ارائه می‌شود؟ اکثر این کسب‌وکارها از طریق فرنچایز (فرنشیز) با هم همکاری می‌کنند. امروزه کسب‌وکارهای فرنچایز به یکی از پرطرفدارترین شیوه‌های بیزینس در جهان تبدیل شده‌اند. این کسب‌وکار آن‌قدر در جهان پرطرفدار شده است که روز ۳ شهریور (۲۵ آگوست) هر سال به نام روز جهانی فرنچایز نام‌گذاری شده است. بیشتر فست فود های زنجیره‌ای که به یک روش اداره و مدیریت می‌شوند از فرنچایز استفاده می‌کنند. به طور مثال مک‌دونالد، ساب وی و برگر کینگ نمونه‌ای از کسب‌وکار فرنچایز در جهان می‌باشند.
در این مقاله می‌خواهیم در مورد فرنچایز، فواید و معایب آن در کسب‌وکار حرف بزنیم.
فرنچایز (فرنشیز) چیست؟
فرنچایز یا همان حق امتیاز انحصاری، درواقع یک‌راه برای ایجاد کسب‌وکار است. درواقع شما با دریافت فرنچایز یا حق امتیاز انحصاری یک برند می‌توانید از سیستم کسب‌وکار آن با محصولات، خدمات و تکنیک‌های مشابه و نام تجاری مربوطه استفاده کنید. به طور کلی در این معامله دو قطب وجود دارد، قطب اول امتیاز دهنده یا همان فرنچایز دهنده (Franchisor) است که در قبال دریافت مبلغی، حق استفاده و بهره‌برداری از برند و لیسانس خود را به شخص مقابل می‌دهد. شخص مقابل همان امتیاز گیرنده، فرنچایزگیرنده (Franchisee) است که با دریافت این حق انحصاری می‌تواند کسب‌وکار خود را شروع کند، این کسب‌وکار می‌تواند در زمینه آموزش، ساخت، بازاریابی و مدیریت و … باشد. درواقع مدل فرنچایز یک روش آسان برای ایجاد و توسعه کسب‌وکار برای تجارت یا توزیع کالا و خدمات است که ریسک در آن بسیار پایین می‌باشد.
کسب‌وکار بر مبنای فرنچایز، یک موقعیت مناسب برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط است که می‌توانند در زیر سایۀ یک برند بزرگ و شناخته شده فعالیت خود را آغاز کنند. در این صورت کسب‌وکارهای کوچک و شرکت اصلی در قالب یک هویت مشترک فعالیت می‌کنند. این رابطه برقرار شده مستمر است و فرنچایزگیرنده باید طبق روش‌ها و معیارهای فرنچایز دهنده و تحت نظارت آن فعالیت کند.
انواع فرنچایز
در دسته‌بندی فرنچایز معیارهای مختلفی مطرح است و بر اساس فاکتورهای متفاوتی آن را دسته‌بندی می‌کنند. به طور مثال در یک دسته‌بندی، دو نوع فرنچایز داریم: فرنچایز تجاری و سنتی. در فرنچایز تجاری، شخص صاحب امتیاز و برند، در ازای مبلغی هم محصولات و خدمات خود را به سمت مقابل می‌دهد و هم روش مناسب مدیریتی و دانش در زمینه کسب‌وکار را به او ارائه خواهد داد. فرنچایز دهنده مسئول است تا با ارائه راهنمایی‌های علمی و عملی، آموزشی، کنترل کیفیت، بازاریابی و مشاوره، در کسب‌وکار به فرنچایز گیرنده کمک کند. در فرنچایز نوع سنتی تمرکز اصلی بر روی کیفیت محصولات تولید شده به بازار است که این نوع فرنچایز در صنعت خودرو بیشتر به چشم می‌خورد.
در دسته‌بندی دیگر فرنچایز به سه دسته فرنچایز تولیدی، توزیعی و خدماتی تقسیم می‌شود.
در فرنچایز تولیدی، فرنچایز دهنده دانش و تکنولوژی مورد نیاز و حتی مجوز استفاده از اطلاعات محرمانه تجاری یا تکنولوژی را در اختیار فرنچایز گیرنده قرار می‌دهد. در این صورت محصولات شرکت با قیمت بسیار کمی در قسمت‌های مختلف جهان به فروش می‌رسد.
در فرنچایز توزیعی، فرنچایز گیرنده به فروش و توزیع محصولات شرکت اصلی می‌پردازند، در این صورت شرکت اصلی یا محصولات موردنظر را تولید می‌کند و یا آن را از دیگران خریداری کرده و سپس به‌واسطه شبکه فرنچایز آن را به فرنچایز گیرنده واگذار می‌کند.
در فرنچایز خدماتی شما حق ارائه خدمات را از شرکت اصلی دریافت می‌کنید. خدمات هتلداری و رستوران داری در این زمینه قرار دارد.
آیا فرنچایز یک روش مناسب برای کسب‌وکار است؟
فرنچایز فواید بسیار زیادی دارد. شرایطی را در نظر بگیرید که یک مجموعه بخواهد چند شعبه از فست فودهای خود را به صورت سنتی اداره کنند، این کار نیازمند وقت و هزینه زیادی است اما با فرنچایز می‌تواند حق انحصاری خود را به فروش برسانند و در مقابل شعبه‌های بیشتری از برند خود را در نقاط مختلف جهان داشته باشند. البته این مزایا و معایب برای فرنچایز گیرنده و فرنچایزدهنده متفاوت می‌باشد که در اینجا به آن به صورت جداگانه می‌پردازیم.
مزایا و معایب فرنچایز برای فرنچایز گیرنده
فرنچایز یک نوع سرمایه‌گذاری با ریسک کمتر است، شما با یک شرکت و برند معتبر همکاری کرده و از نام و محصولات و خدمات آن استفاده می‌کنید. در این صورت احتمال موفقیت شما در بازار بسیار زیاد خواهد شد. درواقع شرکت و یا همان فرنچایز دهنده، تجربیات، آزمون و خطاهای به دست آورده را در اختیار شما قرار می‌دهد و شما با اعتماد کامل و بدون نیاز به هیچ گونه آموزش و تبلیغی وارد این بیزینس می‌شوید.
شما می‌توانید با توجه به علایق، شرایط و تحقیقاتی که انجام داده‌اید از میان شرکت‌های فرنچایز دهنده، با یکی از آن‌ها مذاکره کرده و قرارداد ببندید.
در این راستا شما به تجربه و تخصص زیادی احتیاج ندارید و فرنچایز دهنده این تخصص و آموزش را در اختیار شما قرار می‌دهد. درواقع آموزش‌های مورد نیاز و در برخی موارد مدیریت و بسیاری از اطلاعات ارزشمند دیگر از طرف فرنچایز دهنده در اختیار شما قرار می‌گیرد.
سودهی در این نوع کسب‌وکار سریع‌تر است. زیرا برند محصولات و خدمات آن کاملاً شناخته شده است و نیازی به جذب اعتماد مصرف‌کننده وجود ندارد. در مقابل میزان سودهی ممکن است در ابتدا کم و سپس در حد متوسط باشد زیرا شما در ازای فروش محصولات و خدمات به فرنچایز دهنده، هزینه پرداخت می‌کنید.
برای توسعه و موفقیت کسب‌وکار خود به تبلیغ جداگانه‌ای نیاز ندارید. شرکت اصلی تبلیغات گسترده‌ای را انجام داده و در زمینه کسب‌وکاری خود مطرح است. البته درصورتی‌که بخواهید در یک محیط جغرافیایی کاملاً مجزا از شرکت اصلی، از فرنچایز استفاده کنید، تبلیغات می‌تواند به گسترش کسب‌وکار شما کمک کند.
شما به‌راحتی می‌توانید در راه‌اندازی فیزیکی کسب‌وکار خود پیشرفت کنید و دکوراسیون و وسایل موردنظر را تهیه کنید. در بیشتر مواقع فرنچایز دهنده تمام این مسائل را تقبل کرده و در اختیار فرنچایز گیرنده قرار می‌دهد.
در کنار مزایای ذکر شده در برخی شرایط معایبی هم وجود دارد، بنابراین بهتر است با دید بازتر به این مسئله نگاه کرده و قبل از ورود به آن، با معایب فرنچایز نیز آشنا شوید:
در این کسب‌وکار شما شدیداً به صاحب برند وابسته هستید و درواقع خود را با شرایط آن منطبق می‌کنید. شما نمی‌توانید در محصولات و خدمات تغییر ایجاد کرده و شیوه‌های بازاریابی و مدیریتی را تغییر دهید.
در این نوع کسب‌وکار شما علاوه بر پرداخت هزینه در ابتدا، باید به ازای فروش خود مبلغی را به فرنچایز دهنده پرداخت کنید. این کار ممکن است درامد شما را کاهش دهد.
در این کسب‌وکار شما باید به سختی کار کنید تا با توجه به هزینه‌های پرداخت شده به شرکت اصلی، بتوانید سودی را به دست بیاورید.
در این نوع کسب‌وکار شما هیچ کنترلی بر روی روال کاری ندارید. شاید بعد از مدتی همکاری، محصولات شرکت فرنچایز دهنده بی‌کیفیت شود، در این صورت کسب‌وکار شما نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد و بااین‌حال نمی‌توانید در فرایند تولید دخالت کنید.
مزایا و معایب فرنچایز برای فرنچایز دهنده
در کسب‌وکار اعطای حق انحصاری، شرکت فرنچایز دهنده نیز متحمل سود و زیان‌هایی خواهد شد که در ابتدا به فواید آن می‌پردازیم:
شرکت فرنچایزدهنده با هزینه کم می‌تواند محصولات خود را توسعه دهد؛ درصورتی‌که خود به‌تنهایی قادر به مدیریت و توسعه محصولاتشان نیستند.
اما در مقابل شرکت اصلی، باید شعبه‌های بیشتری را مدیریت کند که این کار زمان، حوصله و هماهنگی می‌خواهد. علاوه بر این در صورت ارائه محصولات و خدمات جدید باید تمام شعبه‌های خود را بروز نگه دارد و به سرعت آموزش‌های لازم را به آن‌ها ارائه دهد.
جمع‌بندی
بنابراین اگر به کسب‌وکار و بیزینس علاقه دارید، سرمایه متوسطی را تهیه کرده، اما ایده‌ی مشخصی ندارید، بهتر است سراغ فرنچایز بروید. این کسب‌وکار در ابتدا دارای سود متوسطی است، بنابراین اگر خواهان سود زیاد و پیشرفت سریع هستید، سراغ فرنچایز نروید، فرنچایز یک سرمایه‌گذاری با ریسک کم و سود متوسط است؛ سرمایه‌گذاری‌های پر سود، ریسک بالایی را طلب می‌کند.