کهکشان‌های بزرگ، ناشناخته و مرموز همواره ذهن انسان‌ها را به خود مشغول کرده‌اند؛ بشر توانسته با پیشرفت علم و ساخت تجهیزات بیشتر، بسیاری از این رمز و رازها را کشف کند. هر روز علم پیشرفته‌تر می‌شود؛ در نتیجه تجهیزات و علم و دانش زیادتر شده و کشفیات جدیدی در این زمینه رخ می‌دهد. تلسکوپ‌های فضایی یکی از مهم‌ترین سازه‌های ساخت بشر هستند که در زمینه کشف این فضای ناشناخته به انسان‌ها کمک می‌کنند. امروزه تلسکوپ‌های فضایی متعددی در زمین و یا جو زمین در حال فعالیت می‌باشند و روزانه اطلاعات مفیدی را برای دانشمندان ارسال می‌کنند.
تلسکوپ‌های فضایی با قرار گرفتن در ارتفاعی از سطح زمین، در یک مدار تعریف شده به دور زمین می‌چرخند و یا در یک نقطه استراتژیک در بین زمین و ماه و یا زمین و خورشید به صورت ثابت قرار گرفته و اطلاعات جدیدی از فضا را به زمین ارسال می‌کنند. تلسکوپ‌های فضایی از آنجا که در جو قرار دارند؛ مشکلاتی همچون گردو غبار، آلودگی نوری، جوی و رطوبت بر عملکرد آن‌ها تأثیر منفی نمی‌گذارد. در این مطلب قصد داریم معروف‌ترین تلسکوپ‌های فضایی را به شما معرفی کنیم.
۱. تلسکوپ فضایی هابل (The Hubble Space Telescope)
تلسکوپ فضایی هابل یکی از معروف‌ترین تلسکوپ‌های فضایی است که در سال ۱۹۹۰ میلادی به وسیله شاتل فضایی از فلوریدای آمریکا به فضا فرستاده شد. نام هابل از روی منجم مشهور ادوین هابل برگرفته شده است. این تلسکوپ تا کنون توانسته اطلاعات مستند بسیار زیادی را به زمین مخابره کند و از آنجایی که در بالاتر از جو زمین قرار دارد، مشکلات جوی نمی‌تواند در ارسال اطلاعات آن اختلال ایجاد کند. امروزه مقالات علمی بسیار زیادی از اطلاعات فرستاده شده توسط هابل به چاپ رسیده است اما این تلسکوپ فضایی عمر خود را کرده و پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۰ به طور کلی کنار گذاشته شود. آینه اصلی تلسکوپ هابل، ۲.۴ متر قطر دارد و در مداری به فاصله ۵۰۰ کیلومتری از سطح زمین قرار گرفته است.
۲. تلسکوپ فضایی اسپایتزر (The Spitzer Space Telescope)
تلسکوپ فضایی اسپایترز یکی از دیگر از تلسکوپ‌های فضایی در جهان است که در سال ۱۳۸۲ خورشیدی از طریق یک موشک در فلوردیای آمریکا به فضا پرتاب شد. این تلسکوپ بزرگ‌ترین تلسکوپ مادون قرمز جهان است که توانسته اطلاعاتی را با آشکار سازی انرژی مادون قرمز، گرما و تابش به زمین ارسال کند. قطر این تلسکوب ۸۵ سانتی متر است.
۳. تلسکوپ فضایی جیمز وب (James Webb Space Telescope (JWST
تلسکوپ فضایی جیمز وب یک از بزرگ ترین تلسکوپ‌های فضایی جهان به حساب می آید که وضوح و حساسیت بی‌سابقه‌ای را با استفاده از طول موج بلند (نارنجی-قرمز) نور مرئی و از طریق مادون قرمز ارائه می دهد. این تلسکوپ جانشینی برای تلسکوپ‌های هابل و اسپیترز است و تا سال ۲۰۲۰ – ۲۰۲۱ به فضا پرتاب می‌شود. این تلسکوپ در صورت موفقیت در پروسه پرتاب یکی از قدرتمندترین و بزرگ ترین تلسکوپ‌های جهان می‌شود که می‌تواند اطلاعاتی را از فضاهای بسیار دور به زمین ارسال کند و دانش انسان در مورد کهکشان ها را بیشتر از قبل افزایش دهد. تلسکوپ جیمز وب آینه‌ای ۶ برابر بزرگ‌تر از تلسکوپ هابل دارد و می‌تواند اتمسفر سیارات خارج از منظومه شمسی را مورد مطالعه قرار دهد.
۴. رصدخانه پرتو ایکس چاندرا (The Chandra X-ray Observatory CXO)
رصد خانه پرتو ایکس چاندرا یا همان تلسکوپ چاندرا، فعالیت‌هایی در زمینه پرتو ایکس انجام می دهد و از این طریق اطلاعات ارزشمندی را به زمین ارسال می‌کند. این تلسکوپ به رصد سیاه‌چاله‌ها، کوازارها، ابرنواخترها و موارد مشابه یعنی همه‌ی چشمه‌ها و منابع پرانرژی در جهان می‌پردازد. تلسکوپ پرتو ایکس چاندرا یکی از معروف‌ترین تلسکوپ‌های فضایی است که در جهان در حال فعالیت است.
۵. تلسکوپ فضایی پرتو گامای فرمی (Fermi Gamma-ray Space Telescope)
تلسکوپ فضایی پرتو گامای فرمی یک تلسکوپ فضایی قدرتمند است که در زمینه پرتوهای گاما کار می‌کند و در مدار نزدیک از زمین قرار گرفته است. این تلسکوپ در سال ۲۰۰۸ توسط موشک دلتا ۲ به فضا پرتاپ شده و اطلاعات مفیدی را به زمین مخابره کرده است. پرتوهای گاما نمی‌توانند به روش پرتوهای ایکس کانونی شوند؛ این کار به صورت پپیچیده تری در این تلسکوپ رخ می‌دهد.
۶. تلسکوپ های کک (M. Keck Observatory)
این مجموعه شامل دو تلسکوپ قوی است که در کنار هم بزرگ ترین و قدرتمندترین تلسکوپ های نوری جهان را به وجود می آورند و اکنون در ارتفاع ۴۱۴۵ متری بالاتر از سطح دریا و در رصدخانه مونوکی هاوایی قرار گرفته اند. هر دوی این تلسکوپ های نوری، آیینه‌های مقعر مشبکی (mosaic) با قطر ۱۰ متر در خود جای داده اند.
۷. رصد خانه جنوبی اروپا European Southern Observatory
این رصد خانه در لاسیای شیلی، در بیابان وسیعی در ۲۰۰ کیلومتری شمال سنتیاگو و توسط هشت کشور اروپایی ایجاد شده است و وظیفه آن اکتشاف فضا و آسمان های نیم کره جنوبی زمین می باشد. این رصد خانه تلسکوپ های زیادی دارد که قوی ترین آن یک تلسکوپ انعکاسی ۳.۶ متری است.
۸. رصدخانه ملی رادیو اخترشناسی آمریکا (National Radio Astronomy Observatory)
این رصد خانه در ایالت نیو مکزیکو آمریکا قرار گرفته که دارای مجموعه ای از تلسکوپ های رادیوی است.
۹. تلسکوپ فضایی سنتینل (Sentinel Space Telescope)
این تلسکوپ فضایی ماموریت متفاوتی دارد و آن حفاظت از زمین در برابر برخورد سیارک ها است. این تلسکوپ اولین تلسکوپ فضایی است که در این زمینه فعالیت دارد و توسط هوافضا و فناوری های بال بنیاد بی ۶۱۲ در حال ساخت است. تلسکوپ فضایی سنتینل در مداری مشابه با مدار زهره به دور زمین می چرخد و به گونه‌ای طراحی می‌شود که قادر به تشخیص ۹۰ درصد سیارک‌هایی با قطر بزرگ‌تر از ۱۴۰ متر در مدار نزدیک زمین است.