یکی از وحشت آورترین و پر استرس ترین لحظات زندگی هر فردی لحظه‌ای است که در ادرارش خون یا لخته خون بببیند. در واقع یکی از موارد ناراحت کننده برای هر انسانی این است که یک بیماری خطرناکی در کمین سلامتی او باشد. در این مطلب به بررسی علت دیدن خون در ادرار و راههای درمان آن می پردازیم.
بررسی اجمالی بیماری
دیدن خون یا لخته خون و یا ادرار متفاوت و رنگ غیر زرد و غیر طبیعی (رنگ صورتی یا قرمز) می تواند برای هر فردی نگرانی ایجاد کند، اما در بسیاری از موارد تشخیص زودهنگام و پیگیریهای مستمر آن از طرف بیمار باعث درمان سریع آن میشود. به خونی که ممکن است فرد در ادرار خود مشاهده کند هماچوری یا هماتوری می گویند که دو نوع دارد: خون قابل رویت (هماچوری ناخالص) و خون پنهان (هماچوری میکروسکوپی).
خون قابل رویت همان خونی است که فرد به صورت لخته خون، رگهای خونی و تغییر مشهود در ادرار می بیند و خون پنهان را پزشک تحت آزمایشات پزشکی در آزمایشگاه مشاهده می کند. در هر صورت تعیین علت خونریزی مهم است.
علائم ایجاد کننده هماتوری (وجود خون در ادرار)
درمان به علت بستگی دارد علائم هماچوری یا هماتوری ناخالص به دلیل وجود گلبول های قرمز خونی در ادرار (که منجر به ادرار صورتی یا قرمز رنگ می شود) برای تولید ادرار قرمز خون حکمی لازم است در این نوع هماچوری خونریزی معمولا به دلیل عبور لخته های خونی از ادرار می تواند دردناک باشد، ادرار خونی اغلب بدون علائم و دردهای خاص دیگری رخ می‌دهد البته برخی غذاها می‌توانند به صورت موقتی رنگ ادرار را تغییر دهند مثلاً چغندر، ریواس، انواع توت‌ها و یا برخی ملین ها مانند Ex_laxative و اکسلاکساتیو.
تفاوت دستگاه ادراری زنان و مردان در بیماری هماتوری
کلیه ها یا سایر دستگاه‌های اجرایی در دو جنس متفاوت زن و مرد به صورت متفاوتی عمل می‌کنند، اما در هر دو حالت سلول های خونی به ادرار نشت می کنند که در نتیجه آن ممکن است مشکلات و بیماری های متفاوتی بروز کنند ازجمله عفونت ادراری، این مورد زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری ها از طریق مجرای ادراری وارد بدن شده و در مثانه شروع به تکثیر می کنند که در نتیجه آن علائمی مانند فشار غیر عادی و مداوم در تخلیه ادرار، درد و سوزش ادرار و ادرار پر حجم و بسیار قوی پدید می آیند. البته این علائم بیشتر در کودکان و نوجوانان در سنین جوانی بروز می کند و تنها علامت بیماری در بزرگسالان مسن خون پنهان میکروسکوپی در ادرار است.
دلایل دیدن خون در ادرار چیست؟
دلایل زیادی وجود دارد که ممکن است خون در ادرار دیده شود، داشتن خون در ادرار و یا غیر قابل رویت بودن آن لزوماً به معنای وجود یک بیماری کلیوی خطرناک نیست برخی از شایع ترین دلایل ایجاد هماچوری در هر فردی عبارتند از: انجام دوره های تمرینات شدید و سخت ورزشی، فعالیت جنسی زیاد، عفونت دستگاه ادراری و یو تی آی UTI. البته برخی مشکلات جدیدتر نیز می‌تواند باعث این شود که یک فرد در ادرار خود خون ببیند. برخی از این مشکلات عبارتند از سرطان‌های کلیه یا مثانه، تورم و تحریک در کلیه‌ها، پروستات در مردان و بیماری کلیوی پلی کیستیک.
۹ علت شایع بروز بیماری هماتوری پیشرونده در مردان
می‌گوییم بررسی علت هماتوری یا هماچوری (دیدن خون در ادرار مردان) و تاکید می کنیم مردان به این دلیل که طبق بررسی های صورت گرفته این بیماری اغلب در مردان با سنین بالا شایعتر بوده است. ما نیز قصد داریم به بررسی و تشریح چند عامل مهم در ایجاد این بیماری در مردان بپردازیم.
۱- عفونت ادراری
یکی از اساسی ترین دلایل بروز بیماری هماچوری در مردان عفونت ادراری است. در صورتیکه Uti بر کلیه ها تاثیر بگذارد این بیماری می‌تواند باعث ایجاد درد در قسمت پشتی بدن شود اگر چه این بیماری در زنان نیز اتفاق می افتد اما روند درمانی آسانتری نسبت به مردان دارد. مردان می توانند توسعه دهنده این بیماری به سایر اندامهای بدن از جمله مشکلات پروستات و کاتتریزاسیون شوند. UTI می تواند هنگام ورود باکتری‌ها به مجاری ادراری ایجاد شود (یعنی لوله ای که ادرار را از مثانه به خارج بدن هدایت می کند) که علائم آن عبارتند از دیدن خون در ادرار، دفع فوری و مکرر ادرار، سوزش ادراری، بوی تند و قوی ادرار و حجم بالای ادرار. یک UTI پیشرفته می تواند بر عملکرد کلیه ها تاثیر منفی بگذارد و عفونت شدیدتری را منجر گردد که این عفونت شدید علائم اضافی تری همچون درد در ناحیه کمر، پهلو، گرسنگی، استفراغ و لرز شدید خواهد داشت.
۲- سنگ کلیه و مثانه
اگر خون در ادرار حاوی مایعات و ضایعات دیگری باشد این مواد ضایعاتی می توانند با مواد شیمیایی موجود در ادرار پیوند داده و سنگهای مختلف کلیه یا مثانه را منجر گردند. اغلب این سنگ ها آنقدر کوچک هستند که از مجاری ادراری عبور می کنند و خود به خود دفع می شوند اما گاهی پیش آمده که سنگ ها بزرگتر بوده و در مثانه یا کلیه ها مانده و یا در جای دیگری گیر می کنند. این سنگها علائم قابل توجه دیگری از جمله کمردردهای شدید و آزاردهنده، وجود خون و لخته های خونی بزرگ در ادرار، درد معده، تب، استفراغ و لرز و ادرار با بوی تند و قوی را پدید می آورند.
۳- هماتوری ناشی از انجام ورزش های سنگین
هماچوری یا هماتوری ناشی از ورزش به عنوان هماچوری پس از حرکات ورزشی نیز شناخته می شود که به خون موجود در ادرار پس از انجام تمرینات سخت ورزشی و با شدت زیاد می گویند. افرادی که در طول ورزش به طور مناسب هیدراته نمی شوند ممکن است خطر بیشتری تهدید شان کند. خون در ادرار به دلیل شدت تلاش در زمان اجرای حرکات ورزشی رخ می دهد این نوع هماتوری ورزشی معمولاً پس از سه روز برطرف میشود، به همین دلیل اکثر پزشکان توصیه می کنند در صورت طولانی شدن مشاهده خون در ادرار برای مدت تقریباً دو هفته به پزشک مراجعه کنند.
۴- پروستات بزرگ شده یا تورم پروستات
پروستات بزرگ شده یا هایپرپلازی خوش خیم پروستات یک اصطلاح پزشکی در بزرگ شدن پروستات است. پروستات غده ای است که بخشی از سیستم تولید مثلی مردان را تشکیل می‌دهد و به تولید منی نیز کمک می کند. این غده در زیر مثانه و در جلوی راست روده قرار دارد، بیماری پروستات بزرگ شده می‌تواند روی مجاری ادراری فشار آورده و تخلیه ادرار را دچار مشکل نماید، در نتیجه مثانه با کار زیادتر در تخلیه ادرار و تلاش بیشتر ناشی از فشار بیشتر در ترشح ادرار دچار خونریزی و آسیب های دیگر می گردد. پروستات بزرگ شده حدود ۵۰ درصد از مردان بالغ در سنین ۵۱ تا ۶۰ سال و حتی ۹۰ درصد از افراد بالای ۸۰ سال را درگیر می کند و علائم آن شامل نیاز فوری به تخلیه ادرار و شب ادراری می شود. در موارد شدیدتر حتی فرد مبتلا به این بیماری ممکن است به هیچ عنوان نتواند ادرار کند و این مورد نیاز به فوریت پزشکی و توجه اورژانسی ویژه دارد.
۵- کاتتریزاسیون
کاتتریزاسیون یا سوند می تواند در بعضی مواقع منجر به ایجاد هماتوری گردد، برخی افراد به دلیل آسیب دیدگی جراحی یا بیماری ممکن است در ادرار و عفونت مجاری ادراری دچار مشکل گردند. کاتتر ادراری یا UC یک لوله انعطاف پذیر است که به تخلیه ادرار کمک می‌کند. در مردان این لوله ممکن است داخل یا خارج باشد و از طریق مجاری ادراری اکسون داخل مثانه قرار گیرد که در نهایت منجر به ایجاد خون در ادرار می گردد و علائم آن همان علائم هماچوری عادی غیر سنتی است اما ممکن است شامل اسپاسم در قسمت تحتانی کمر یا شکم نیز گردد.
۶- آسیب به کلیه ها
گلرومرولها از جمله ساختارهای ریز در کلیه هستند که در تمیز کردن خون نقش مهمی دارند. در کلیه های آسیب دیده و در مبتلایان به GN بیماری کلیوی قادر به حذف زباله ها، ناخالصی ها و مایعات اضافی از بدن نیستند که در نهایت منجر به نارسایی کلیه ها و از کار افتادن آن می‌شوند. GN مزمن غالباً در مردان جوان رخ می دهد و ممکن است علائمی همچون پف صورت در هنگام صبح، ادرار خونی صبحگاهی و یا حتی برای چند سال نیز بدون علامت و به اصطلاح مخفی داشته باشد و تنها علائمی همچون شب ادراری و ادرار مکرر، کف ادرار و حباب دار بودن را داشته باشد.
۷- تاثیر داروها
برخی داروها نیز ممکن هستند باعث ایجاد بیماری هماتوری شوند: رقیق کننده های خونی، وارفارین، آسپرین و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی یا NSAID به صورت طولانی منجر به آسیب کلیه ها و در نهایت بروز بیماری می شوند. سیکلوفسفامید و ایفوسفامیدها از جمله داروهای شیمی درمانی هستند که به صورت سیستمیک باعث خونریزی می گردند که با سوزش در ادرار و رویت ناگهانی خون در ادرار همراه است.
۸- سرطان پروستات
از هر ۱۰ مرد یک مرد در امریکا دچار سرطان پروستات هستند و در طول زندگی احتمال ابتلا به سرطان را دارند. این سرطان از جمله سرطان های خطرناک در مردان است که اطلاع و تشخیص به موقع آن منجر به درمان و کنترل آن خواهد شد. علائم اولیه هماتوری خونی بسیار شبیه به سرطان پروستات است و علائمی شامل درد کمر در ناحیه لگن و تحتانی کمر، باسن و علائم تخصصی دیگر خواهد داشت که در هر دو بیماری تقریباً مشابه هستند و نیاز به پیگیری و تشخیص زودهنگام دارد.
۹- سرطان مثانه
این نوع سرطان در کنار سرطان پروستات، یکی از عوامل تهدید کننده جان مردان در دنیای امروزی است که در کنار تغییر رنگ ادرار به قرمزی و وجود خون در ادرار علائمی شامل کاهش محسوس وزن در مراحل ابتدایی تشخیص، خواهد داشت اما اولین علامت آن در کنار علائمی همچون نیاز مکرر به دفع ادرار، کمر درد، سوزش ادرار، کاهش و حذف اشتها و کاهش ذخیره کلسیم استخوان ها می باشد.
روند درمانی بیماری هماتوری
درمان غیردارویی
درمان های گیاهی با گیاهان دارویی همیشه جواب داده است. آویشن یک گیاه خاص از طبیعت است که خواص بی شماری دارد. خواص آنتی باکتریالی این گیاه منجر به استفاده از آن به عنوان یک دفع کننده عفونت از کلیه و مجاری ادراری شده است؛ بنابراین در دفع عفونت و درمان هماتوری نیز بسیار کمک کننده است.
گیاه برچمن و علف جارو نیز از جمله گیاهان دم کردنی هستند که در روند درمان بیماری هماتوری تاثیر گذار هستند.
درمان دارویی
درمان هماتوری به علت اصلی ایجاد کننده این بیماری بستگی دارد. درمان های احتمالی ممکن است شامل درمان آنتی بیوتیکی، جراحی مسدود کردن هورمون ها، جراحی برای مشکلات دیگری همچون پروستات، فیلترازاسیون خون، شیمی درمانی و پرتو درمانی (در موارد پیشرفته بیماری و سرطان های با رشد خوش خیم) خواهد بود.
زمان مراجعه به پزشک
همانطور که پیش از این نیز گفته شد، معمولا چیزی در حدود ۱۰ تا ۱۴ روز پس از دیدن خون در ادرار و علائم دیگری همچون دردهای مکرر و سوزش آور و درد آور در هنگام ادرار کردن به غیر از موارد مصرف انواع داروهای استروئیدی و رقیق کننده های خونی میتوان با پزشک متخصص مشورت نمود و در صورت صلاحدید آزمایشات لازم را انجام داد. معاینه فیزیکی، انجام آزمایشات تصویربرداری ام آر آی و سی تی اسکن، تشخیص بزرگ شدن پروستات و یا انسداد مجاری ادراری در روند تشخیص و درمان کمک کننده است.
نکته مهم: هماتوری تنها در زیر میکروسکوپ و با انجام آزمایشات تخصصی پزشکی قابلیت تشخیص دارد بنابراین هر کس که تکرر ادرار، فشار قوی ادرار، بوی تند و نامطبوع ادرار دارد لزوما به معنی وجود بیماری در بدن او نیست.