بیرون زدگی یک یا هر دو چشم را پروپتوز یا اگزوفتالموس می‌گویند که به دلایل مختلفی از جمله بیماری چشم تیروئید (TED) ایجاد می‌شود. عفونت‌ها، تومورها و صدمات از دیگر علل بالقوه هستند.
پروپتوز یا اگزوفتالموس یک اصطلاح پزشکی برای بیرون زدگی چشم است. اگر هر دو چشم شما این مشکل را داشته باشد؛ پروپتوز دوطرفه یا اگر تنها یک چشم را تحت تاثیر قرار دهد پروپتوز یک طرفه نامیده می‌شود.
پروپتوز چیست؟
پروپتوز برآمدگی یا بیرون زدگی یک یا هر دو کره چشم است. تشخیص پروپتوز شامل بیرون زدگی چشم بیش از ۲ میلی متر است. بیماری چشم تیروئید (TED) شایع‌ترین آن می‌باشد..
حدود ۱ نفر از ۳ نفر مبتلا به پروپتوز در یک چشم، هورمون تیروئید بیش از حد بالایی دارند. حدود ۹ مورد از هر ۱۰ نفر پروپتوز دو طرفه با ناهنجاری‌های هورمونی مرتبط هستند.
بیش از ۹۰ درصد از افراد مبتلا به بیماری‌های چشمی مرتبط با تیروئید، انقباض پلک دارند، یعنی پلک بالا یا پایین به عقب کشیده می‌شود.
در موارد شدید، جمع شدن پلک ممکن باعث شود نتوانید چشم خود را به طور کامل ببندید، که می‌تواند باعث خشکی چشم شود. خشکی چشم باعث ایجاد زخم‌ها یا عفونت‌هایی می‌شود که در نهایت باعث کاهش بینایی خواهد شد.
در صورت عدم درمان، TED می‌تواند باعث فشرده سازی عصب بینایی شده و منجر به از دست دادن دائمی بینایی شود.
بوفتالموس یک بیماری با نام مشابه است که از کلمات یونانی “چشم گاو” گرفته شده است. بوفتالموس زمانی است که چشم در مدت کوتاهی بزرگ‌تر از حد طبیعی باشد. این بیماری بیشتر در اثر گلوکوم مادرزادی ایجاد می‌شود.
علل بیماری پروپتوز چیست؟
پروپتوز می‌تواند در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود، اما TED شایع‌ترین علت است.
- بیماری چشمی تیروئید (TED)
اختلال خودایمنی TED شایع‌ترین دلیل پروپتوز در یک یا هر دو چشم است. ۹۰ درصد از افراد مبتلا به TED دارای تیروئید پرکار هستند که ناشی از بیماری خودایمنی گریوز است.
حدود ۱ نفر از ۴ نفر مبتلا به بیماری گریوز به TED مبتلا می‌شوند.
- سرطان
پروپتوز در یک چشم می‌تواند یکی از علائم اولیه سرطان باشد. این بیماری می‌تواند نشانه سرطان‌های اولیه ای باشد که در اطراف چشم رشد می‌کنند، مانند ملانوما یا کارسینوم، یا می‌تواند نشانه سرطان‌های متاستاز شده باشد که از جای دیگر بدن پخش شده است.
سرطان سینه شایع‌ترین سرطان متاستازی است که باعث پروپتوز می‌شود.
- ضربه به چشم
بخشی از آسیب‌های تروماتیک می‌تواند باعث پروپتوز شود. مثلاً در سال ۲۰۱۳، بازیکن فوتبال ۲۳ ساله پس از جدا شدن کلاه ایمنی و ضربه به چشم راست، دچار پروپتوز شد.
ضربه به چشم شما می‌تواند منجر به هماتوم رتروبولبار شود که سبب احتقان خون در بافت بین چشم و جمجمه خواهد شد. این تجمع خون می‌تواند باعث بیرون زدگی چشم به سمت جلو شود.
شکستگی جمجمه در اطراف چشم نیز می‌تواند منجر به پروپتوز شود که به دلیل خروج هوا از سینوس و ورود به ناحیه اطراف چشم است.
- عفونت‌ها
عفونت‌های شدید سینوسی می‌تواند منجر به التهاب مانند سلولیت اربیتال یا آبسه شود. این شرایط التهابی می‌تواند منجر به تورم پشت چشم شده و به چشم شما فشار وارد کند و باعث ایجاد پروپتوز شود که بیشتر در یک چشم است.
- بیماری عروق خونی
برخی از انواع بیماری عروق خونی، مانند بیماری خودایمنی گرانولوماتوز، باعث ناهنجاری‌های عروق خونی شده و می‌تواند منجر به پروپتوز و سایر عوارض چشمی شود.
پروپتوز چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص و درمان پروپتوز برای رفع خطر دائمی بینایی ضروری است.
چشم پزشک با معاینه چشم می‌تواند پروپتوز را تشخیص دهد. آنها می‌توانند از ابزاری به نام اگزوفتالمومتر برای اندازه گیری سطح بیرون زدگی کره چشم استفاده کنند.
پزشک همچنین سابقه پزشکی را بررسی کرده و از شما سوالاتی در مورد علائمتان می‌پرسد. همچنین آزمایش‌های مختلفی را برای یافتن علت اصلی پروپتوز شما انجام می‌دهند که شامل:
- آزمایش خون
- بررسی تیروئید و آزمایشات آنتی بادی
- عملکرد کلیه و آزمایشات پروتئین واکنشی C
- در صورت مشکوک بودن به عفونت، سواب بینی و کشت خون
تصویربرداری مانند اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) و تصویربرداری مغناطیسی (MRI) می‌تواند به پزشک کند تا شرایط زیر را چک کند:
- جستجو رشد تومور
- میزان التهاب چشم
- به دنبال آسیب به عصب بینایی هستند
روش‌های درمانی برای پروپتوز
روش‌های درمانی برای پروپتوز به علت زمینه ای بستگی دارد.
درمان‌های عمومی
درمان‌های عمومی برای مدیریت علائم این بیماری عبارتند از:
- تزریق استروئیدی برای کاهش التهاب
- قطره چشم برای کاهش التهاب و خشکی
- ترک سیگار
- استفاده از عینک آفتابی برای جلوگیری حساسیت به نور
- اجتناب از گرد و غبار و سایر محرک‌ها
درمان TED
اگر پروپتوز شما به دلیل TED ایجاد شده، باید بیماری زمینه ای تیروئید را درمان کنید. روش‌های درمانی عبارتند از:
- داروهایی مانند تپروتوموماب یا متیمازول
- درمان با ید رادیواکتیو
- جراحی تیروئید
عمل جراحی
در موارد شدید، جراحی برای از بین بردن فشار اربیتال و ترمیم عضله خارج چشمی برای محافظت از بینایی شما توصیه می‌شود. این جراحی‌ها بینایی را در ۸۲ درصد افراد افزایش می‌دهند.
همچنین در صورت رشد تومور در اطراف چشم، ممکن است نیاز به جراحی باشد.
درمان‌های سرطانی
گاهی اوقات پروپتوز توسط تومورهای سرطانی به وجود می‌آید. در کنار جراحی، سرطان‌های چشم با موارد زیر درمان می‌شوند:
- پرتو درمانی
- شیمی درمانی
- ایمونوتراپی
- درمان‌های هدفمند
در چه افرادی پروپتوز شایع‌تر است؟
شایع‌ترین علت پروپتوز TED است و همچنین افرادی که شرایط زیر را دارند:
- سیگاری هستند
- بزرگسالان
- در زنان بیشتر است
- استرس شدید فیزیکی یا روانی دارند
تشخیص زودهنگام پروپتوز برای به حداقل رساندن احتمال بروز عوارض مهم است.
در بسیاری از موارد، درمان حمایتی تمام چیزی است که لازم دارید. حدود ۶۶ درصد موارد خفیف در عرض ۶ ماه برطرف می‌شوند. حدود ۹۵ درصد از افراد مبتلا به پروپتوز ناشی از تیروئید بدون از دست دادن دائمی بینایی بهبود پیدا می‌کنند، اما حدود ۵ درصد از افراد دارای دوبینی دائمی یا اختلال بینایی خواهند شد.
اگر پروپتوز دارید، با پزشک تماس بگیرید. در موارد شدید، پروپتوز ممکن است منجر به از دست دادن دائمی بینایی شود. انجام مراقبت‌های پزشکی سریع به شما شانس بیشتری می‌دهد و آسیب به چشم را به حداقل می‌رساند.